In de serie Kijkje in de Keuken (KiK) gaan aanbieders van innovatieve woonconcepten, opdrachtgevers en toeleveranciers bij elkaar kijken naar het echte werk. Wat zijn de uitdagingen? Hoe kunnen vraag en aanbod beter op elkaar aansluiten? Tijdens deze KiK nemen we een kijkje in de fabriek van Hodes, waar in een geconditioneerde omgeving modulaire woningen worden gebouwd.
Hij heeft maar een half uurtje, maar directeur Antonie ter Hamsel van Hodes Huisvesting kan er uren over praten; de transformatie van traditionele bouwer naar bouwer van modulaire en circulaire woningen. “Dat gaat namelijk niet over één nacht ijs. Het is een proces waar we al jaren in zitten en waar we nog dagelijks op een nuchtere, Twentse manier aan werken”, zegt Antonie. Vol enthousiasme neemt hij de vele aanwezigen mee in de historie van Hodes en de reis die modulaire bouw nog te wachten staat. “Onze focus ligt op flexibiliteit, duurzaamheid en betaalbaarheid. We blijven continu innoveren om aan de veranderende behoeften te kunnen voldoen. Grondstoffen hebben onze aandacht, want iets wat op raakt komt niet meer terug. Komende jaren willen we tot een gesloten kringloop komen door onze modules ‘remontabel’ te maken. Dat maakt het verplaatsen, veranderen of hergebruik van bouwdelen veel eenvoudiger.”
Antonie ter Hamsel van Hodes Huisvesting legt de principes van modulaire en circulaire bouw uit
Van projectmatig naar productmatig
Iets wat Hodes al jaren geleden goed in de smiezen had, was de kentering van projectmatige bouw naar productmatig ontwerpen. “Woningen van scratch af aan opbouwen op locatie wordt een onhoudbare bouwmethode. Het is duur, duurt te lang, geeft veel overlast, kost veel transportbewegingen en er ontstaat veel afval. Woningen bouwen - of modules bouwen die samen een woning vormen - heeft de toekomst. Wij hebben de afgelopen jaren concrete woonproducten ontworpen en uitontwikkeld van 28 m2 tot 64 m2 en tot maximaal drie lagen hoog. Dit is digitaal tot in detail uitgewerkt en ligt klaar op de plank, waardoor we snel kunnen schakelen bij een vraag naar flexibele, permanente huisvesting. De volgende stap is dat we met één druk op de knop de prijsvorming en de werkvoorbereiding kunnen bepalen. Dat is echt next level modulaire woningen bouwen.”
Scania model
Hodes pakt het verbeterproces niet alleen aan. “Al onze leveranciers doen mee. Dat moet ook, want we werken allemaal in dezelfde BIM-modellen en iedereen moet zich aanpassen aan de doorlooptijd in de fabriek. Het gaat er niet om hoe groot onze fabriek is of wordt, het gaat erom hoe we het zo efficiënt mogelijk inrichten. Ook daar zit verbetering in. Samen met experts van Scania – u weet wel van die vrachtwagens - kijken we hoe we woningen letterlijk en figuurlijk uit de fabriek kunnen laten rollen. Dat betekent nogal wat, want dan wordt het meer lopende band werk. Onze medewerkers zijn nu nog zelf lekker aan het timmeren en modules worden met bovenloopkranen verplaatst van de ene naar de andere plek. Betonnen vloeren worden nog in de fabriek gestort. Nat en schoon werk loopt door elkaar. Dat gaat veranderen. Maar digitalisering, automatisering en robotsering staan nog in de kinderschoenen. Met de productie van zo’n 10 tot 12 modules per week willen we volgend jaar opschalen naar 16 modules per week. De bedoeling is om in de zomer van 2023 richting de 30 te gaan en uiteindelijk naar de 60 modules door te groeien met de komst van een nieuwe hal. Er valt nog zo verschrikkelijk te optimaliseren.”
De fabriek in (en uit)
Tijd voor het echte werk. De aanwezigen lopen in groepjes naar de fabriekshallen. Antonie: “We hanteren hier het principe van ‘just in time’. Dat betekent dat hier nauwelijks materialen opgeslagen liggen. Maar met de huidige marktontwikkelingen ontkomen we er helaas niet aan om bepaalde onderdelen ruim in te kopen. Vrijwel al het werk gebeurt binnen in een geconditioneerde omgeving. Alles wat we buiten moeten doen voelt als ‘verlies’. Toch ontkomen we er niet aan om de modules buiten op locatie af te werken. Installaties moeten gekoppeld worden en we willen de schil dusdanig afwerken dat je niet ziet dat het ‘losse blokken’ zijn.” Op de vraag hoe lang zo’n module hier in de fabriek staat is Antonie duidelijk: “Maximaal vijf weken, dan zijn ze weg.” Eén van de aanwezigen merkt op dat de vloeren van beton zijn. Hoe lang is beton nog houdbaar? “Wij kiezen heel bewust voor betonnen vloeren”, zegt Antonie. “Wel kijken we naar de mogelijkheid voor prefab vloeren van - deels - gerecycled beton. De betonnen vloer is ons stabiele onderstel en heeft de beste eigenschappen voor geluid- en brandwerendheid. Daar kan geen houten vloer tegenop. Het is oerdegelijk en van zeer hoge kwaliteit met de installaties in de vloer verwerkt.”
Mee veranderen
De bouwmethodiek in de fabriek is iets wat stap voor stap verandert. Maar veranderen opdrachtgevers ook stap voor stap mee? “Dat is misschien wel de grootste uitdaging. Met vaste opdrachtgevers werken we nu al veel sneller. Dan is er vertrouwen en is duidelijk dat we modulaire woningen bouwen volgens de Bouwbesluit normen. We gebruiken materialen die veel woningcorporaties toepassen. Dan is daar geen discussie meer over. Corporaties zijn nog erg gewend om zelf bestekken te schrijven en een strakke technische omschrijving te hanteren. Eigenlijk zouden ze een heel andere vraag moeten stellen en kijken welke producten er op de markt zijn die passen bij hun behoeftes. Dan komen we veel meer in onze kracht. Iets wat ook mee moet veranderen zijn de ambtelijke procedures en de aansluiting van de nutsvoorzieningen. Dat vertraagt de boel enorm.”
Ideale keuze
Marlijn Benus, ontwikkelingsmanager bij woningcorporatie Domijn, kan erover meepraten. Sinds 2018 werkt ze al samen met Hodes. Op een binnenstedelijke herontwikkelingslocatie in Enschede bouwde ze samen met Hodes verschillende kleine woningen. “We wilden op deze plek bij een oude fabriekshal kunstenaars ruimte geven om werken en wonen te combineren. Deze mensen gaven aan dat ze graag klein wilden wonen, dichtbij hun atelier in de fabriekshal. Met de studio’s en Tiny Houses van Hodes hebben we daar gehoor aan gegeven. Onze focus lag op circulariteit. De woningen van Hodes zijn flexibel, er zit een slim ontwerp achter, zijn verplaatsbaar, hebben een materialenpaspoort voor hergebruik en worden met minder materiaalverbruik gerealiseerd. We vonden dat toen al de meest logische keuze.”
Ontwikkelingsmanager Marlijn Benus legt uit hoe woningcorporatie Domijn en Hodes samenwerken bij twee verschillende projecten.
Verre van lelijk
Marlijn kan zich de interne gesprekken over modulaire woningen nog goed herinneren. “Mensen denken dan snel aan gestapelde containers en zijn bang voor verloedering, lelijke architectuur en slechte kwaliteit. Maar het resultaat is verbluffend en past perfect bij de locatie. Ook de huurders zijn tevreden. Ze wonen energiezuinig en met veel wooncomfort. De woningen zijn inclusief wand- en vloerafwerking opgeleverd, dus huurders hadden minder kosten om dat zelf aan te brengen. Hodes werkte met huisstijlen, waar huurders uit konden kiezen. Ideaal voor de werkbaarheid en de snelheid.”
Snelheid nog niet in praktijk
Marlijn vindt het vooral frustrerend dat de snelheid van modulair bouwen nog slecht in de praktijk gebracht kan worden. “Hodes heeft het in dit geval prima op orde, maar het proces om de woningen ook daadwerkelijk snel op een locatie te krijgen verdient nog geen schoonheidsprijs. Het lijkt me goed om dat binnen dit netwerk ook te blijven agenderen.” Antonie beaamt dat: “Onze grootste interne uitdaging is om het proces van timmeren onder een afdak naar een industrieel proces krijgen, maar als je dan naar de buitenwereld kijkt naar de eindeloze vergunningstrajecten, omgevingsbezwaren en de ongekende prijsstijgingen, dan krab je je wel eens achter de oren. Er is nog een hele weg te gaan.”
Tekst: Sander Willems, Redactiegasten
Beeld: John van Hamond
Comments