Kijkje in de Keuken (KiK): Van lineair naar circulair: in de keuken van de TerugWINwoning

De vingers in de lucht zijn op één hand te tellen wanneer gevraagd wordt wie er al werkt met biobased materialen. “We zijn pioniers,” zegt iemand half lachend. Maar vandaag zien we waar dat pionieren toe leidt. We krijgen een kijkje in de TerugWINwoning van Hendriks Coppelmans: een experimenteerwoning, lesmateriaal, toonbeeld van durf. Een kijkje in de keuken over conceptueel én biobased bouwen, over loslaten, leren, lef en liefde voor het vak.

Circulair bouwen echt maken

René Beks, directeur ontwikkeling en innovatie bij Hendriks Coppelmans, trapt af. Hij spreekt zonder opsmuk: “Als je circulair bouwen betaalbaar wilt maken, moet je durven standaardiseren. Conceptueel denken. Opschalen.” De TerugWINwoning 1.0, die nu op het terrein van het Koning Willem I College staat, is zo’n prototype. Een oefenobject, maar ook een laboratorium voor innovatie, waar straks studenten letterlijk de inhoud van gaan testen.

De woning is volgens René geen eindpunt, maar een tussenstap. “We testen toepassingen, verzamelen data, verbeteren iteratief. Samen met woningcorporaties werken we aan versie 2.0. Die moet goedkoper, slimmer, meer circulair.”

Niet wachten op wetgeving. Gewoon doen.

Gido Smolders, bedrijfsleider van de Hendriks Modulefabrique noemt zijn organisatie liever geen fabriek, maar een digitaal BIM-kantoor met een missie. “We ontwerpen modulair, circulair, met grip op de keten van grondstof tot bouwplaats. Afval = grondstof. We slopen elk project circulair.”

Gido straalt als hij vertelt over hun zoektocht naar nieuwe materialen: “We zijn nu zelfs bezig met bamboe uit België. Europees geteeld. Wat kunnen we ermee? Hoe pas je het toe? Dat zijn de vragen die we willen beantwoorden.”

Bouwen aan een ecosysteem

De Modulefabrique is de ruggengraat van dit nieuwe bouwen. Alles draait om digitalisering en samenwerking. “We ontwerpen vanuit een slim engineeringsplatform,” zegt Guido. “Onze co-makers produceren de elementen die we nodig hebben. En als het kan, nemen we productie in eigen hand via onze dochterbedrijven.”

Samenwerking is essentieel, zegt hij. Bijvoorbeeld met onze partners in EcoFab. Dat betekent ook dat je moet accepteren dat niet alles meetbaar is, en dat fouten erbij horen. “Durf te experimenteren,” is zijn boodschap. “Bijvoorbeeld door twee verschillende vloertypes in dezelfde woning toe te passen. Dan hoor je wat het doet qua geluid. Dan voel je het.”

De container kan weg

Robin Clement van NXT Building houdt het simpel: “De sloopcontainer is niet meer van deze tijd.” Als partner van Hendriks ontwikkelt NXT technieken om bouwmaterialen echt circulair te hergebruiken. Beton wordt bijvoorbeeld gebroken tot zand en grind, vervolgens opnieuw vermengd tot NXT Concrete. Dat is net zo sterk als gewoon beton, maar veel duurzamer. De NXT Bricks bestaan voor 85% uit afvalmateriaal, zijn persdroog geproduceerd, slaan CO₂ op én kosten niet meer dan een reguliere steen.

En er is meer. Met slimme droogstapelsystemen (lees: Lego voor gevorderden) kun je een gebouw op termijn letterlijk uit elkaar halen en opnieuw gebruiken. “Zero waste is ons uitgangspunt,” zegt Robin. “Niet alleen technisch, ook moreel.”

Zorg dat je erbij zit

In de afsluitende paneldiscussie schuiven onder andere Sam Schoonus van de Brabantse woningcorporatie Woonveste en Harold van de Ven van Building Balance aan. De stelling van Harold is ongezouten: “Ik wil niet meer fossiel bouwen. Punt.”

Sam spreekt namens de corporaties: “We willen circulair, maar we moeten ook betaalbaar, snel en degelijk blijven. En ja, we weten soms zelf nog niet wat we precies moeten vragen aan de markt. Het is pionieren.”

De panelleden zijn het eens: er moet meer worden gedeeld. Minder concurrentie, meer co-creatie. Gido: “Vanuit de markt moeten we samen ideeën ontwikkelen. Architect, sloper en leverancier moeten allemaal vanaf dag één aan tafel.”

Harold sluit af met een ongemakkelijke waarheid: “Ik heb 5.000 fossiele woningen op mijn geweten. Hoeveel hebben jullie er?” Het blijft even stil. “Denk daar maar goed over na als je morgen verder gaat met door ontwikkelen.”

‘Het lijkt wel een huis joh!’

We eindigen buiten, bij de TerugWINwoning zelf. Het is nog nét geen lintjesmoment, maar er wordt druk geïnspecteerd. “Mooi hè, dat houten plafond,” roept iemand. “En kijk dat dak: geoptimaliseerd voor winter én zomerzon.”

Op zolder ontstaat discussie. “Er zit wel erg veel techniek in deze woning,” merkt iemand op. “Moet dat allemaal? Of kunnen we ook wat meer low-tech denken?” Het antwoord blijft open. Collectieve oplossingen voor energieopslag zouden misschien beter zijn, maar vragen om samenwerking vanaf de tekentafel. En dat is precies waar deze dag over ging.

Niet alles is af. Niet alles is zeker. Maar één ding is helder: de circulaire beweging is in gang gezet. De TerugWINwoning is geen eindproduct, maar een uitnodiging. Een uitnodiging om mee te bouwen aan een circulaire toekomst.

23 september: So You Think You Can Build

Zien we je na de zomervakantie bij de kick-off van de So You Think You Can Build Challange? Dan gaan we het hebben over het project Bouwstroom Wonen met Zorg op de High Tech Campus in Eindhoven. We gaan je uitdagen om woningconcepten te ontwikkelen op basis van de geformuleerde prestatie-eisen. Het wordt een inspirerende middag voor iedereen die werkt aan toekomstbestendige, zorggeschikte woningbouw.

MEER INFO & AANMELDEN 23 SEPTEMBER

tekst: redactiegasten

foto's : John van Hamond