Wonen met zorg: tijd voor versnelling

We zijn in Eindhoven waar de kick-off plaatsvindt van de tweede editie van de ‘So You Think You can BUILD Challenge’. Dit keer met als thema: Wonen met zorg. Want ja, de vergrijzing dendert op ons af: we gaan naar één op de vier inwoners ouder dan 65. Het aantal tachtigplussers groeit explosief. Veel ouderen willen wel verhuizen, maar het juiste aanbod ontbreekt. Passende woningconcepten bieden uitkomst.

Vraag en aanbod dichter bij elkaar

Chris Kuijpers, Secretaris-Generaal Volkshuisvesting & Ruimtelijke ordening en Olga Görts-van de Pas van het Netwerk Conceptueel Bouwen trappen de challenge af. Volgens Chris is de kernopgave helder: “Vraag en aanbod moeten we dichter bij elkaar brengen, met oog voor diversiteit en de wens van mensen om in hun eigen buurt te blijven. Je ziet nu vooral dat deze doelgroep blijft zitten, waardoor de doorstroming stokt. Het valt het NCB te prijzen dat het gelukt is zorggeschikte woningen te standaardiseren en als PMC aan te kunnen bieden. Dit is de volgende stap richting de markt om te komen met passende woningconcepten. Dat winnaars hun woningconcept daadwerkelijk op een locatie gaan bouwen is uniek aan deze challenge.”

Uitleg So You Think You Can Build Challenge 2.0 – Bouwstroom Wonen met Zorg

Ook mee doen?

👉 Schrijf je in  als opdrachtgever of conceptaanbieder

👉 Bekijk hier de spelregels en meld je aan

Van verwondering naar vliegwiel

Olga vertelt dat het NCB drieënhalf jaar geleden begon met een simpele gedachte: kunnen we de prestatie-eisen voor zorggeschikte woningen standaardiseren.  “Samen met Aedes en Actiz werd het initiatief genomen om De Woonstandaard uit te breiden met twee nieuwe PMC’s voor zorggeschikte woonproducten. Het bleek een schot in de roos. Een projectgroep met ministeries, afnemers en zorgpartijen, en specialisten op het gebied van wonen met zorg zette het vliegwiel in gang. Na intensieve discussies en het vastleggen van de juiste prestatie-eisen zijn nu de PMC 19 en 20 in de vernieuwde Woonstandaard 4.0  opgenomen.

Samen optrekken: sneller en slimmer bouwen

Chris ziet dat standaardisatie via woonconcepten helpt om sneller en zorgvuldiger aanbod te creëren. “Concepten die al zijn ‘goedgekeurd’ maken vergunningverlening eenvoudiger en versnellen besluitvorming. Maar overheden kunnen dit niet alleen. Marktpartijen, corporaties, zorgaanbieders en leveranciers van technologie zijn onmisbaar. Ik merk dat de betrokken werelden nog onvoldoende dezelfde taal spreken. Dat verandert langzaam. Wethouders wonen en zorg zoeken elkaar vaker op en de nieuwe woningconcepten zijn daarbij een belangrijke brug.”

De ontwikkelde PMC’s gaan verder dan de individuele woning. Olga: “We kijken ook naar clustering, toegankelijkheid, locatie en beheer. Wonen met zorg draait niet alleen om muren en deuren, maar ook om de leefomgeving. Daarmee ontstaat waarde op de lange termijn, voor bewoners én beheerders.”

Vanzelfsprekendheid in 2030

De ambitie is volgens Chris helder: “Over vijf jaar moet het de normaalste zaak van de wereld zijn dat in elk woningbouwprogramma zorggeschikte woningen zijn opgenomen, net zoals er steeds vaker standaard gebouwd wordt voor starters. Dat de verschillende sectoren allemaal de urgentie voelen en elkaar zien als gelijkwaardige partners. Dan gaan we vanzelf dezelfde taal spreken.”

Betaalbaarheid blijft een harde randvoorwaarde. “Herhaalbare oplossingen en schaalgrootte zorgen dat woningen voor ouderen ook echt bereikbaar blijven. Standaardisatie en industrialisatie kunnen hier een doorbraak forceren. Een stabiele vraag geeft de bouwsector ruimte om fabrieken draaiend te houden. Standaardisatie van de PMC’s helpt enorm om de vraag helder te formuleren. En vraag en aanbod op elkaar af te stemmen.”

Eén van de sprekers is demograaf Jan Latten. Hij analyseert, duidt en bespreekt trends in onze samenleving op het gebied van wonen en de rol van ouderen in Nederland. De visie van Latten is helder: het gaat niet alleen om wonen, maar vooral over SAMENwonen en SAMENleven. Over welzijn en welbevinden.  

Van bruidssuite naar studentenkamer

“In 1974 was het simpel: je trouwde rond je drieëntwintigste, kreeg snel een kind en begon samen aan een vaste woon carrière. Tegenwoordig is dat scenario een museumstuk. Dertigers trouwen later, vaak mét kind, en twintigers hoppen van relatie naar relatie, van reis naar reis. Hun woon pad kronkelt. Ze starten vaker alleen, keren soms terug naar hun ouders en beginnen opnieuw. Herstarters dus. Daar horen flexibele woonconcepten bij.”

Liefde op losse schroeven

“Jobhoppen is normaal, lovehoppen net zo. Veertig procent van de mannen van dertig heeft geen vaste relatie. Ze willen wél zelfstandig wonen, maar niet alleen zijn. Dus zoeken ze gedeelde woonvormen, een soort moderne nomadenstijl. Toch gaat ook een groot deel van de gelukkige stellen vroeg of laat uit elkaar. Na vijftien jaar is de helft gescheiden en dat vraagt om nieuwe woonoplossingen voor co-ouders, van parent houses  tot ex-studentenhuizen.”

Alleenstaanden worden de grootste groep bewoners. In 2047 telt Nederland er 3,8 miljoen, zónder alleenstaande ouders mee te rekenen! Partnerloos wonen wordt de norm, zeker in steden. De klassieke doorzonwoning voor gezinnen? Die staat niet voor niets al in het Openluchtmuseum in Arnhem.”

Wonen wordt duurder en eenzamer

“Eénpersoonshuishoudens lopen meer financiële risico’s. Woonlasten slokken de helft van hun inkomen op. Ouderen die gescheiden zijn, raken  vaak krap bij kas. En eenzaamheid ligt op de loer, vooral bij mannen zonder kinderen. We compenseren met coaches, honden of groepsapps. Aandacht koop je tegenwoordig bijna net zo makkelijk als een brood.”

Bouwen met aandacht

“De overheid wil mixen, bewoners zoeken een community met gelijkgestemden. Denk aan deeltuinen, deelauto’s, groepsapps. Vriendschap vervangt het diamanten huwelijk. Misschien wordt de toekomst wel het vriendenerf: wonen met zelfstandigheid, zorg én aandacht.

Ik waarschuw alvast: individualisering dendert door. Partnerloosheid wordt normaal. Wonen draait minder om bakstenen, meer om verbondenheid. En knoop in je oren: mensen gaan vaker alleen wonen, maar willen niet alleen blijven! Wonen met aandacht gaat om de zachtere waarde, niet om de technische eisen. Biedt ouderen een plek waar de aandacht vanzelf komt.”

Zorg en wonen anders mobiliseren

Heleen Stigter, Secretaris Aanjaagteam Wonen, Welzijn, Zorg voor Ouderen, komt ook met een waarschuwing: “We gaan naar één op de vier inwoners van 65+ en mensen blijven langer zelfstandig wonen. Dat is prima natuurlijk, maar als zorg nodig is, dan is die niet per se voorhanden. De tekorten aan handen in de zorg zijn enorm. Willen we de zorg van nu behouden, dan zou ongeveer één op de drie werkenden in de zorg moeten zitten. Dat is een utopie. Dus: wakker worden, mobiliseren en anders organiseren!”

Wonen met aandacht

“De oplossing ligt niet alleen in extra bedden, maar in nieuwe woonzorgconcepten: ‘wonen met aandacht’ in plaats van oud-etiket-zorgwoningen. Ouderen willen een huis waar ze zich thuis voelen, een buurt waarin ze zich thuis voelen, met collectieve ontmoetingsplekken en aandacht wanneer het nodig is. PMC’s met vast prestatie-eisen bieden nu een standaard en maken opschalen mogelijk. Dat is nodig, want de opgave is groot: zo’n 290.000 geschikte woningen erbij in 2030 (circa 70.000 per jaar!). Verbind woningbouw en zorg, benoem ambassadeurs en ontwerp meteen voor de regels en het leven van morgen.”

Verleiden, niet labelen

En Heleen doet een oproep: het label ‘zorggeschikt’ schrikt af. “Niemand wil alvast naar een ‘zorgwoning’ verhuizen als hij nog met de camper wil rondtrekken. Het antwoord is verleiden: aantrekkelijk wonen met aandacht, klaar voor wat eventueel komen gaat. Met een paar extra’s bovenop de standaard die we gewend zijn te bouwen zodat de woningen geschikt zijn om zorg in te verlenen. Met de nieuwe PMC’s geven we de nieuwe standaard vorm, realiseren we  woningen in een woonomgeving  die voldoen aan  het leven dat mensen wíllen.”

Wonen is bestaan, niet vierkante meters

“Wonen is de manier waarop wij zijn,” zegt gastspreker Masi Mohammadi, hoogleraar Architecture in Health aan de TU/e. “Toch richten we ons vaak op wat (regel)technisch moet, in plaats van op wat mensen aan woonbeleving ervaren.” In 2040 moeten woningen slimmer en betaalbaarder zijn. Niet meer denken in oppervlaktes, maar in beleving: huizen en wijken die activeren, ondersteunen en zelfs voor ons zorgen. Technologie kan daarbij helpen. Zoals Heidegger zei: bouwen is laten wonen.”

Huis als mantelzorger

“In Arnhem wordt geëxperimenteerd met de ‘empathische woning’. Interactieve vloeren die de weg wijzen, muren die visueel hulp bieden, keukens die begeleiden. Met technologie die mantelzorgtaken overneemt en zelfredzaamheid vergroot. Dit stopt niet bij de voordeur. De empathische wijk nodigt bewoners uit ook buiten actief en veilig te blijven.” Zo verschuiven we van standaard naar lived experience, van product naar betekenisvol gebruik. “Het is cruciaal wat u tekent,” benadrukt Masi. “Ruimte laten voor wat bewoners zelf willen, dát is bouwen met zorg.”

Tot slot nodigt Joost Mulder, voorzitter van het bestuur van het NCB, iedereen nogmaals uit om deel te nemen aan de So You Can Think You Can BUILD Challenge. “We hebben elkaar geïnspireerd en elkaar opgezocht. Van ontwerper tot zorgverlener kunnen we nu gezamenlijk, op basis van de nieuwe PMC’s, antwoord gaan geven op vragen. Alleen samen maken we van conceptueel ontwikkelen en bouwen de standaard. Ik daag iedereen uit om met passende oplossingen te komen, van opdrachtgever tot conceptaanbieder.”

Joost Mulder ontving ook de eerste editie van ons nieuwe magazine ‘En Bloc’. En Bloc staat voor het collectief; allen tezamen! Dit magazine zit boordevol inspirerende verhalen voor en door onze leden. Interesse in een exemplaar? We sturen ‘m graag toe. Stuur even een bericht naar meta@netwerkconceptueelbouwen.nl.

tekst: redactiegasten

foto's : John van Hamond